Το αριστερό ζητούμενο

ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Μαίρη Χρηστέα, The Mirror, 2010-2012, απόσπασμα video 

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΑΚΚΑΤΟΣ, 20^ΟΣ-21^ΟΣ αιώνας. Το χρονικό μιας εποχής, Εκδόσεις Παπαζήση, δεύτερη έκδοση, συμπληρωμένη, σελ. 556

Στο νέο βιβλίο του –που, ως ένα βαθμό, αποτελεί και έργο ζωής – ο Βαγγέλης Σακκάτος, αγωνιστής-συνδικαλιστής και δημοσιογράφος της Αριστεράς, ενταγμένος από νέος στον Τροτσκιστικό χώρο, καθώς παρουσιάζει μ’ ένα πρωτότυπο και γλαφυρό τρόπο πολιτικά αυτοβιογραφικά στοιχεία, παράλληλα αναφέρεται, σχολιάζει και κριτικάρει πολιτικά γεγονότα και εξελίξεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στον διεθνή χώρο, του δεύτερου μισού του 20^ου αιώνα και των πρώτων χρόνων του 21^ου αιώνα.

Το πρώτο μέρος του έργου γράφτηκε το 1984, ενώ το δεύτερο τριάντα χρόνια μετά, οπότε η διαχρονική παρουσίαση διαδικασιών και σειράς γεγονότων και οι σχετικές συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες. Σε ό,τι αναφέρεται ο Βαγγέλης Σακκάτος, το προσεγγίζει με τα δικά του μάτια με τα προσωπικά δικά του βιώματα, με τις δικές του επαφές και τις δικές του συναισθηματικές αντιδράσεις. Έτσι το κείμενό του, συν τοις άλλοις, χαρακτηρίζεται από αμεσότητα, αυθορμητισμό, ειλικρίνεια, ενώ αρκετά του σημεία μπορούν να θεωρηθούν προσωπικές πολιτικές μαρτυρίες, χρήσιμες για τη σύγχρονη πολιτική ιστοριογραφία της χώρας μας.

Είναι αξιοσημείωτο ότι ο συγγραφέας αναδεικνύει και υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα πολιτικών προσωπικοτήτων, γεγονότων και πολιτικών σχηματισμών, που για κάποιους λόγους δεν τους είχε αναγνωριστεί η σημαντική θέση που τους άξιζε στη σύγχρονη πολιτική ιστοριογραφία. Για παράδειγμα ο μεγάλος θεωρητικός και αγωνιστής Παντελής Πουλιόπουλος (του τροτσκιστικού χώρου), του οποίου το ηθικό και πνευματικό ανάστημα ήταν απαράμιλλο και του οποίου την αξία παραγνώρισε το επίσημο κομμουνιστικό κίνημα της χώρας λόγω της σταλινικής ολοκληρωτικής μονολιθικότητάς του. Επίσης το κόμμα Σ.Κ.Ε.Λ.Δ., (Σοσιαλιστικό Κόμμα – Ελληνική Λαϊκή Δημοκρατία) από το οποίο ο συγγραφέας ξεκίνησε την αριστερή πολιτική του πορεία. Το Σ.Κ.Ε.Λ.Δ. είχε στελέχη με σημαντική θεωρητική μαρξιστική κατάρτιση και οι θέσεις και η πολιτική του αντιστοιχούσε στη Β’ Σοσιαλιστική Διεθνή. Ήταν ένα κόμμα με αρκετά προχωρημένες (για την εποχή του) και καλά επεξεργασμένες σοσιαλιστικές θέσεις με πολλούς διανοούμενους, δικηγόρους και επιστήμονες που δυστυχώς συνθλίφτηκε μέσα στις δαγκάνες της μεταπολεμικής τραγικής πόλωσης μεταξύ ΚΚΕ και της μονοκρατορίας της Δεξιάς.

Μέσα από το σύνολο του έργου αναδεικνύεται έμμεσα μεν και με αποσπασματικό τρόπο, αλλά αρκετά πειστικά το πόσο δύσκολο είναι ένας ειλικρινής και έντιμος αγωνιστής της Αριστεράς με ανεξάρτητη σκέψη χωρίς διάθεση οπορτουνιστικών συμβιβασμών να φθάσει στα ηγετικά κλιμάκια των μεγάλων κομμάτων της Αριστεράς. Ο Βαγγέλης Σακκάτος γνήσιο τέκνο του Κεφαλλονήτικου ριζοσπαστισμού συνήθιζε να μιλάει με γλώσσα ευθύτητας, χωρίς όμως να τυφλώνεται από ακραίες θέσεις και από ατομικούς εξουσιαστικούς ανταγωνισμούς.

Σημαντική θέση επίσης που προβάλλεται (από διάφορα σημεία του κειμένου του συμπεριλαμβανομένων και ξεχωριστών παρεμβάσεων, γραμμάτων και επιστολών) είναι ότι η εσωτερική κατάρρευση των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» ήταν κάτι το αναμενόμενο και καθόλου τυχαίο, αφού λειτουργούσαν αντιδιαλεκτικά και είχαν κουρελιάσει τις ουμανιστικές ορίζουσες του σοσιαλιστικού εγχειρήματος. Σ’ αυτή τη θέση ο συγγραφέας δίνει ιδιαίτερη σημασία (και μάλιστα με πολλές ηθικές συνεκδοχές), αφού θεωρεί ότι έτσι δικαιώνεται η ανάλυση και η πρόβλεψη του Τρότσκυ (Τα Εγκλήματα του Στάλιν: «Το ζήτημα είναι να ξεσκεπάσουμε τους εγκληματίες – εννοεί τους σταλινικούς – στη συνείδηση της ανθρωπότητας και έπειτα να τους ρίξουμε στο σκουπηδαριό της ιστορίας»).

Ωστόσο δεν παραγνωρίζει ότι η κατάρρευση αυτών των καθεστώτων, άσχετα αν δεν ήταν ακριβώς σοσιαλιστικά, διαφοροποίησε τον παγκόσμιο συσχετισμό δύναμης σε βάρος του εργατικού κινήματος και υπέρ του παγκόσμιου χρηματιστικού κατεστημένου. Έτσι επιμένοντας στη συνέχιση της αντίστασης απέναντι στις βάρβαρες νεοφιλελεύθερες δυνάμεις θεωρεί σήμερα επιτακτική ανάγκη τη δημιουργία ενιαίου μετώπου του εργατικού κινήματος (παρόλες τις διαφορές των επιμέρους αριστερών κομμάτων), γιατί ελλοχεύουν σοβαροί κίνδυνοι εκφασισμού της πολιτικής ζωής (αυτό έπραξε και στη δράση του, όταν χωρίς να αναιρεί κατά κεραίαν τις τροτσκιστικές απόψεις του, στον μαζικό χώρο μπόρεσε και συνεργάστηκε ακόμη με το ΚΚΕ).

Επίσης καταδεικνύει και γιατί η τροτσκιστική ιδεολογία δεν μπορεί να έχει καμία σχέση με τρομοκρατικές πράξεις ακραίων αριστερών (απάντηση σε ορισμένες ατυχείς συσχετίσεις που έγιναν, όταν εξαρθρώθηκε η «17^η Νοέμβρη»), ενώ ξεσκεπάζει καθαρά το ρόλο του Α. Παπανδρέου –στην ίδια γραμμή με Μιτεράν, Κράξι κ.ά. «κατ’ όνομα σοσιαλιστών»– που εκφράζοντας μεταπολιτευτικά ένα λαϊκίστικο ρεύμα αποπροσανατόλισε το λαϊκό κίνημα και διατήρησε τη θέση της χώρας στο καπιταλιστικό στρατόπεδο και στην ευρωανταλντική συμμαχία.

Τελειώνοντας υπογραμμίζω ότι είναι προς τιμή του Βαγγέλη Σακκάτου ότι δεν έπαψε διαρκώς να επιμένει στις ουμανιστικές και πολιτιστικές ορίζουσες του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, που τις θεωρεί ως μόνη πειστική απάντηση σε μία επερχόμενη νέα βαρβαρότητα. 

Ο Φίλιππος Νικολόπουλος είναι δρ Κοινωνιολογίας, πρ. Επίκ. Καθηγητή Κοινωνιολογίας Παν/μίου Κρήτης