Μια σημαντική έκδοση

Χριστίνα Μήτρεντσε, Psilocybin Made You a Fun Guy (Η ψιλοκυβίνη σε έκανε διασκεδαστικό τύπο) [Βιβλιοτοπίο XIV], λεπτομέρεια, 2023, vintage εξώφυλλα βιβλίων, εσώφυλλα, αποξηραμένα βρώσιμα μανιτάρια, κορδέλες, γράμματα βινυλίου, ακρυλικα, ξύλο, 105 x 80 εκ.

Του Άλκη Ρήγου

 

ΠΟΠΗ ΑΡΑΠΙΝΗ, Δουργούτι. Αρμένιοι και Έλληνες πρόσφυγες. Μνήμη και Ιστορία, Περιοδικό Αρμένικα, σελ. 351

Πρόκειται για ένα πολύμοχθο έργο, δουλειά ολόκληρης δεκαετίας .Το μοναδικό με αυτόν τον τίτλο στην ελληνική βιβλιογραφία. Εργασία στην κυριολεξία μερμηγκιού, που συγκέντρωσε κάθε διάσπαρτη γραπτή πηγή, πλήθος προφορικών μαρτυριών, αλλά και συμπεράσματα, όπου ένοιωθε η συγγραφέας ότι υπήρχαν αποσιωπήσεις ορισμένων πλευρών, όπως σημειώνει στον πρόλογό της. Το βιβλίο πλαισιώνεται από σπάνιο φωτογραφικό υλικό, ενδεικτικό της καθημερινής ζωής σ’ αυτό τον άναρχα δομημένο προσφυγικό συνοικισμό Αρμενίων και Ελλήνων, τρία παραρτήματα, με χάρτες της περιοχής, απογραφές Αρμενίων, πρακτικά συνεδριάσεων, και μια φωτοτυπία χειρόγραφης επιστολής του γνωστού Τσέτη, καπετάνιου Στεπάν Τζακιντζή, προς τον αρχηγό του, όπως τον προσφωνεί, λόγω της συμμετοχής του ως αξιωματικός της αρμένικης λεγεώνας στον πόλεμο της Μικράς Ασίας, Νικόλαο Πλαστήρα.

Είναι προφανές, ότι είναι αδύνατο να συνοψισθούν όλα αυτά σε ένα κριτικό σημείωμα μια. Θα εστιάσω λίγο όμως στην ίδρυση του συνοικισμού και στην ονομασία του. Πρόκειται για μια περιοχή τουρκικής μικρό ιδιοκτησίας, την οποία οι Αθηναίοι, μετά τη καθιέρωση της πόλης τους ως πρωτεύουσας, χρησιμοποιούσαν ως σκουπιδότοπο, και συνακόλουθα υπήρχαν και χοιροστάσια αλλά και πολλές μικρές καλλιέργειες, που παρά τις διαπιστωμένες ιδιοκτησίες, και τις διάφορες ονομασίες της περιοχής που καταγράφει η συγγραφέας, οι προφορικές μαρτυρίες επιμένουν να θέλουν παλιότερα να ανήκε σε ένα πασά ή αγά, που δεν διαπιστώνεται καν η ύπαρξή του, τον Ντουργούτ ή Δοργούτ, από όπου και το όνομα του προσφυγικού οικισμού Δουργούτι.

Σ’ αυτή την αραιοκατοικημένη τοποθεσία, από τον Άγιο Σώστη μέχρι το εργοστάσιο Φιξ, ήρθαν πριν την μικρασιατική καταστροφή, στα 1921 κυρίως, μέσω Λαυρίου, Αρμένιοι από την Κιλικία, πολλοί μάλιστα ένοπλοι, ως μέλη της Αρμένικης Λεγεώνας που πολέμησε με τον ελληνικό στρατό στην μικρασιατική εκστρατεία και, μετά το ’22 Έλληνες πρόσφυγες από την Ιωνία, δημιουργώντας μια άναρχα δομημένη ντενεκεδούπολη, με κεντρικό δρόμο έναν χείμαρρο και υπερυψωμένα μαγαζιά, κυρίως καφέ και ουζάδικα με ωραίους ανατολίτικους μεζέδες. Έναν οικισμό όπου δεν έλλειπαν μέχρι και την δεκαετία του ’30 οι ένοπλες συγκρούσεις και όπου η αστυνομία απέφευγε να εισέρχεται, έναν οικισμό χωρίς καμμιά κρατική μέριμνα και άθλιες συνθήκες διαβίωσης Μια προσφυγούπολη εστία ταραχών, τόσο κοντά μάλιστα στο κέντρο της Αθήνας, που γρήγορα ο πληθυσμός της προχώρησε σε αριστερές επιλογές, που οδήγησαν στην Κατοχή τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων του στον ΕΛΑΣ και την ΕΠΟΝ, όπως καταγράφεται στο πλήθος των μαρτυριών που περιλαμβάνονται σ’ αυτό το ευκολοδιάβαστο, παρά το μέγεθος του, βιβλίο, το οποίο αξίζει να διαβάσουμε όλες και όλοι που ενδιαφέρονται γι’ αυτό τον οικισμό, που πλέον δεν υπάρχει ούτε ως ονομασία στους χάρτες της Αθήνας μα επιμένει να υπάρχει στη ζώσα μνήμη όσων τον ζήσαμε.