Η λοιμική

Παράξενη αυτή η 199η επέτειος της Επανάστασης, της συστατικής πράξης του νεοελληνικού έθνους κράτους. Όχι, φυσικά, λόγω της έκκεντρης θέσης της σε σχέση με την επερχόμενη «στρογγυλή» επέτειο των 200 ετών. Η φετινή επέτειος συμπίπτει με μια βιοπολιτική καταιγίδα, το εύρος και, κυρίως, τα μετασχηματιστικά αποτελέσματα της οποίας ακόμη αγνοούμε. Η λοιμική, παράπλευρη συνέπεια της στρατιωτικής δράσης κατά την Επανάσταση, της πολιορκίας μαχητών και αμάχων στα κάστρα, αποτελεί σιωπηλό συνοδό τούτης της επετείου.

Δεν είναι οι ματαιωμένες παρελάσεις, ούτε η μετατροπή κάθε σπιτιού σε λοιμοκαθαρτήριο, που συνδέουν την επέτειο με τον λοιμό· είναι οι νοητές εικόνες των πολιορκημένων και των προσφύγων, το «ελεεινόν θέαμα» των «απόρων και ασθενών, κειμένων και εις αυτάς τας αγυιάς» του Ναυπλίου, της Τριπολιτσάς ή του Μεσολογγίου· είναι «οι εκτάδην εν αγυιαίς κείμενοι ασθενείς», που γίνονται «αιτία τού να αυξάνη η νόσος εις την πόλιν ταύτην και ατιμία του Έθνους»· είναι η ντροπή της Μόριας...

Το Βουλευτικόν Σώμα, απευθυνόμενο «προς το Σεβαστόν Εκτελεστικόν» στις 24 Ιουλίου 1824, μπροστά στην επιδημία εξανθηματικού τύφου που μαστίζει το Ναύπλιο, «γνωμοδοτεί να επιταχυνθή η σύστασις νοσοκομείου», «να διορισθή δε και μία επιτροπή να καταγράψη τα διάφορα δυστυχή και αδύνατα υποκείμενα (τα οποία δεν δύνανται με τους κόπους των να τραφώσι) και εις αυτά μόνα να διορισθή να δίδεται ανάλογον ψωμί». Το νεωτερικό κράτος που αναδύεται από τις φλόγες της Επανάστασης πραγματοποιεί μια τομή σε σχέση με τις προνεωτερικές πρακτικές, εκτείνοντας το καθεστώς διακυβέρνησης στο σύνολο του πληθυσμού.

Εκεί όπου το νεωτερικό κράτος θεωρεί ατιμωτική για το έθνος την παραμέληση των απόρων και των ασθενών, το νεοφιλελεύθερο κράτος της ύστερης νεωτερικότητας δέχεται να στοιβάζει 25.000 αναγκεμένους και απελπισμένους ανθρώπους πίσω από τα σύρματα, «εν καλύβαις πνιγηραίς», με μόνη την ευχή να μην φτάσει εκεί το κακό. Όσο παράλογο κι αν μας φαίνεται αυτό, και οι δύο πρακτικές διέπονται από τη δική τους ορθολογικότητα: της ζωής η πρώτη· του θανάτου η δεύτερη... 

ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ

Κοσμάς Ξενάκης, Χασάπης, π. 1952–1954, λάδι σὲ καμβὰ 

επικολλημένο σε κόντρα πλακέ, 53 × 38 εκ.