Ο νους ξεχνά, το σώμα ποτέ
ΤΗΣ ΤΖΙΝΑΣ ΠΟΛΙΤΗ
ΜΑΡΙΑ ΛΟΥΚΑ (ανθολόγηση), Zακ/Zackie Oh, φωτογραφίες Αλέξανδρος Κατσής, εκδόσεις Το Ροδακιό
και Στέγη Γραμμάτων
Στο βιβλίο της «Για μια επιτελεστική θεωρία της συνάθροισης», η Judith Butler
σημειώνει: «για τις γυναίκες και για
τις έμφυλες σεξουαλικές μειονότητες, συμπεριλαμβανομένων
και των διεμφυλικών ατόμων, η δημόσια
εμφάνιση, συχνά, τιμωρείται με νόμιμη
και παράνομη βία». Η δράση της αστυνομίας, γίνεται συνένοχη στην
εγκληματικότητα αφού διαπράττει «εκείνα τα εγκλήματα που θα έπρεπε να
αποτρέπει» Η βία αυτή «αφαιρεί από ένα σώμα το δικαίωμα του να συνεχίσει να
υπάρχει».[i]
Ένα τέτοιο στυγερό έγκλημα διαπράχτηκε πριν
ένα χρόνο από τα αστυνομικά όργανα και το σώμα του Ζακ έχασε το δικαίωμα να
υπάρχει. Δεν είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά αυτή την υπέροχη άνθρωπο, με το
γελαστό, γεμάτο από τη χαρά της ζωής πρόσωπο, όπως την δείχνουν οι φωτογραφίες.
Ήρθα κοντά της χάρη στον αφιερωματικό τόμο στη μνήμη της που επιμελήθηκε η
Μαρία Λουκά με την αμέριστη συνδρομή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντός
του που συνέβαλλε με την παραχώρηση του αρχειακού φωτογραφικού και γραπτού υλικού.
Στο κεφάλαιο «Συνομιλία», αποτέλεσμα δύο
αδημοσίευτων συνεντεύξεων που έδωσε ο Ζακ, στη Μαρία Λουκά το 2017, συντάσσεται
μια «αυτοβιογραφία». Ο Ζακ μεγάλωσε σε μια ζεστή οικογένεια που δέχτηκε με
κατανόηση και αγάπη τη διαφορετικότητά μου. Στο επαρχιακό σχολείο που πήγε,
έκανε φίλες που τον υπερασπίζανε απέναντι στη «μάτσο» συμπεριφορά των αγοριών,
φίλες που του στάθηκαν πιστές σε όλη τη σύντομη ζωή του. Η αυτοβιογραφική αυτή
αφήγηση διακόπηκε απότομα. Ένα χρόνο αργότερα, στις 21 του Σεπτέμβρη 2018, στην
οδό Γλάδστωνος, ο Ζακ έμελλε να λιντσαριστεί από το ομοφοβικό μίσος ενός
καταστηματάρχη και του φίλου του. Ακολούθησε η βάναυση, στυγνή βία από εννέα όργανα
της τάξης πάνω στο ανυπεράσπιστο σώμα του Ζακ. Η δίκη των ενόχων για
ανθρωποκτονία ακόμα εκκρεμεί.
Ανήκω σε μια γενιά που μεγάλωσε αντικρίζοντας
με τα ίδια της τα μάτια τη βία: Σε ηλικία 11 χρονών, στα χρόνια της ναζιστικής
κατοχής, είδα δύο άνδρες νεκρούς, κρεμασμένους σε φανοστάτες της Πλατείας
Αγάμων. Η ιστορία ήταν αυτή που δίδαξε στη γενιά μου τι σημαίνουν οι αξίες της
αντίστασης, της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης. Έτσι, η τηλεόραση δεν κατάφερε
ποτέ να αμβλύνει, να εξουδετερώσει τα συναισθήματά μας. Όταν είδα στο βίντεο που
προβλήθηκε την λυσσασμένη, θανατηφόρα βία που βίωσε το σώμα του Ζακ από τους
εννέα μπάτσους, για να εκφραστώ με τα απλά λόγια της ενσώματης γραφής του Ζακ, «ράγισε
η καρδία μου».
Εδώ, επιτρέψτε μου να «λοξοδρομήσω» και να σας
ομολογήσω πως η πανεπιστημιακή ιδιότητά μου παρενέβη και σύντομα οδήγησε τη «ραγισμένη
μου καρδιά» στη βιβλιοθήκη μου, σε δύο λογοτεχνικά αριστουργήματα, που
συνειρμικά συνέδεσα με την τραγωδία του Ζακ: το Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου και το Prometheus
Unbound (Προμηθέας Λυόμενος)
του Shelley.
Στον Προμηθέα
Δεσμώτη, οι χαρακτήρες Κράτος και Βία, όργανα της αμείλικτης θεϊκής
εξουσίας αποφαίνονται: «Κανείς, εκτός από το Δία, δεν είναι ελεύθερος» (50). Ο
Τιτάνας, ωστόσο, διεκδικώντας το δικαίωμα στην ελευθερία, αντιστάθηκε στο Νόμο
του Πατρός και έκανε το παν για να βοηθήσει τους θνητούς ανθρώπους να βγουν από
την κατάσταση της ζωώδους άγνοιας και της υπακοής στο νόμο της Ζούγκλας. Ανάμεσα
σε πολλά που τους δίδαξε, ήταν « η γραφή, που είναι η τέχνη της μνήμης» (457). Ο
Προμηθέας ήταν ίσως ο πρώτος ιστορικός. Έχοντας γνώση του παρελθόντος χάρη στη
μνήμη, μπορεί να προβλέψει πως, όμοια με τις προηγούμενες θεότητες, θα επέλθει και
η πτώση του Δία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει στην τραγωδία αυτή η
παρουσία του Χορού. Όπως και στο βίντεο της δολοφονίας του Ζακ, ο Χορός
συμπάσχει μεν με τον Προμηθέα, δεν κάνει ωστόσο καμιά κίνηση για να τον
βοηθήσει! Ο Προμηθέας δεσμώτης είναι
ίσως το πρώτο θεατρικό κείμενο που το τέλος του μένει ανοιχτό: όταν πέφτει η «Αυλαία»,
στη συντέλεια του κόσμου που σκηνοθετεί ο Δίας προκείμενου να τρομοκρατήσει τον
Προμηθέα, ο Βράχος, με τον Προμηθέα καρφωμένο επάνω του, εξαφανίζεται, ενώ ο
Χορός τρέχει να σωθεί πανικόβλητος.
Στο έργο του Shelley, ο Προμηθέας ανταμείβεται για όσα πρόσφερε
και δίδαξε στους θνητούς. Το όραμα της Επανάστασης του υποδουλωμένου Ανθρώπου για
έναν άλλο κόσμο ισότητας, ελευθερίας και αδελφότητας, γίνεται εδώ
πραγματικότητα: «Και ιδού! Στους θρόνους
δεν κάθονταν πια βασιλείς, και οι άνθρωποι βάδιζαν συντροφικά μαζί …το μίσος, η
περιφρόνηση και ο φόβος, η εγωπάθεια καθώς και ο αυτο-εξευτελισμός δεν
σημαδεύανε πια τα μέτωπα των ανθρώπων». Και οι γυναίκες, «απελευθερωμένες τώρα από τα επιβεβλημένα
στερεότυπα του αδύνατου φύλου, εκφράζουν τη σοφία που κάποτε δεν τολμούσαν να
σκεφτούν/ τα συναισθήματα που κάποτε δεν επέτρεπαν στον εαυτό τους να νοιώσει,/
Μεταλλάχτηκαν σε ό, τι ούτε με τη φαντασία τους δεν μπορούσαν να διανοηθούν πως
ήταν δυνατόν να γίνουν» (III, iv, 130-160).
Το έργο τελειώνει με την εξής προτροπή: «Να αψηφάς την Εξουσία, που εμφανίζεται παντοδύναμη/
Να αγαπάς και να υπομένεις/ Να ελπίζεις ώσπου η Ελπίδα να δημιουργήσει μέσα από
τα δικά της ερείπια αυτό που στοχάζεται/ Να μην αλλάζεις, να μην διστάζεις να
μην μετανοείς./ Αυτό, όπως και η δόξα σου, Τιτάνα! είναι να είσαι/ Καλός, μέγας
και χαρωπός, όμορφος κι ελεύθερος/ Αυτό και μόνο είναι η Ζωή, η Χαρά, η
Αυτοκρατορία και η Νίκη!» (574-580).
Στο συμβολικό επίπεδο, τα δύο αυτά έργα
συμπυκνώνουν τη ζωή, την προσωπικότητα, τη δράση, το θάρρος και το «θράσος»,
τις αξίες για τις οποίες πάλεψε και πέθανε ο Ζακ, η Jackie oh! Ωστόσο, σε
ένα από τα κείμενά του διαβάζουμε: «Ναι,
Κεμάλ, το έχω πάρει κι εγώ απόφαση. Ότι τον κόσμο δεν θα τον αλλάξουμε. Δεν θα
αλλάξει ποτέ. Αλλά έχω πάρει επίσης την απόφαση ότι μπορούμε να φτιάξουμε τους
δικούς μας μικρόκοσμους, τις δικές μας μικρογραφίες του κόσμου, όπως θα θέλαμε
να είναι. Τις δικές μας γωνιές όπου θα νιώθουμε ελεύθεροι και ασφαλείς. Και
αλίμονο σε όποιον πάει να μας τις χαλάσει. Καληνύχτα.» (110). Όμως, σε ένα
άλλο γραπτό διαβάζουμε: «…ναι ρε, όσο
κλισέ κι να ακούγεται, η αγάπη θα νικήσει. Η αγάπη είναι η απάντηση στο μίσος. Make Love - Not War» (41).
Στο αφιέρωμα, υπάρχουν και δύο φωτογραφίες του
αγαπημένου σκύλου του Ζακ, Σνούπι. Οι φωτογραφίες αυτές συνειρμικά διέγειραν
και πάλι την επαγγελματική μου «διαστροφή» που με οδήγησε ξανά στη βιβλιοθήκη
μου. Εκεί, αναζήτησα τον τόμο με τα ποιήματα του Pablo Neruda. O Νeruda έγραψε
ένα ποίημα με τίτλο «Ένας σκύλος πέθανε».
Παραθέτω μερικούς στίχους:
Ο σκύλος μου
πέθανε/ τον έθαψα στον κήπο/ Πλάι σε μια σκουριασμένη, παλιά μηχανή/ Ακριβώς
εκεί, ούτε πιο βαθιά/ ούτε πιο ψηλά/ θα’ ναι πάλι μαζί μου κάποια μέρα/ Τώρα έχει
ήδη φύγει με το χνουδωτό του παλτό/ τους κακούς του τρόπους, την κρύα του μύτη/
Κι εγώ, ο υλιστής που δεν πιστεύει στην υπόσχεση του γαλάζιου υπερπέραν για
οποιοδήποτε ανθρώπινο ον,/ γι’ αυτόν τον σκύλο, για όλους τους σκύλους/ πιστεύω
στον ουρανό, πιστεύω σε έναν ουρανό/ όπου δεν θα εισέλθω, όμως εκείνος με
περιμένει εκεί κουνώντας την ουρά του/ ώστε να έχω έναν φίλο όταν φτάσω.[ii]
Ναι, Ζακ, είναι εκεί πολλές οροθετικές φίλες
και φίλοι σου που περιμένουν, πέρα στο απέραντο, φωτεινό γαλάζιο, να σε
υποδεχτούν Κι εδώ, στα σκοτάδια της μολυσμένης, της «βουβάλας γης», όπως γράφει
ο Ελύτης στη Μαρία Νεφέλη, όπου
άρχουν οι αιμοδιψείς γύπες, όμοια με τον Προμηθέα, Δεσμώτη και Λυόμενο, η μνήμη
σου, θα παραμένει για πάντα άσβεστη: για την αντίσταση που πρόβαλλες απέναντι
στην υποκρισία στης Πατριαρχικής Εξουσίας, τραβώντας τη μάσκα από τα μούτρα της.
Για τις αξίες που υπερασπίστηκες και θυσιάστηκες: την ελευθερία, την ισότητα,
την Αδελφότητα. Προ πάντων την ΑΓΑΠΗ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου