Πώς να αγωνιστούμε στην πάλη των τάξεων

Κατερίνα Κομιανού, funnytoseeyouhere, 2017, εκτύπωση inkjet, ξύλο και σίδηρος, 65 x 48 εκ. 

ΤΟΥ ΙΜΜΑΝΟΥΕΛ ΒΑΛΕΡΣΤΑΪΝ

Η πάλη των τάξεων είναι διαρκής, το πώς διεξάγεται κάθε φορά όμως εξαρτάται από την κατάσταση που επικρατεί στο κοσμοσύστημα εντός του οποίου λαμβάνει χώρα.

Τα κοσμοσυστήματα διακρίνονται από τρεις χρονικές φάσεις. Πρώτα, δημιουργούνται σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και αυτό είναι κάτι που απαιτεί κάθε φορά ερμηνεία. Σε δεύτερη φάση, αποτελούν σταθεροποιημένες δομές, οι οποίες λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες στους οποίους βασίζονται. Τέλος, σε τρίτη φάση, οι κανόνες με τους οποίους διατηρούν τη σχετική τους σταθερότητα παύουν να λειτουργούν αποτελεσματικά, οπότε εισέρχονται σε περίοδο δομικής κρίσης.

Σήμερα ζούμε στο νεωτερικό, καπιταλιστικό κοσμοσύστημα, το οποίο βρίσκεται πλέον στο τρίτο στάδιο της ύπαρξής του, αυτό της δομικής κρίσης.

Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης φάσης, αυτής των σταθεροποιημένων δομών, της κανονικότητας, η μεγάλη συζήτηση στο εσωτερικό της αριστεράς αφορούσε το πώς μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος της καταστροφής του καπιταλισμού ως συστήματος. Ο διάλογος αυτός διεξαγόταν στο εσωτερικό τόσο των κινημάτων της εργατικής τάξης (όπως τα συνδικάτα ή τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα) όσο και των εθνικιστικών κομμάτων και των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων.

Η κάθε πλευρά σε αυτή τη μεγάλη συζήτηση θεωρούσε πως η στρατηγική της, και μόνο αυτή, μπορούσε να επιτύχει αυτόν τον στόχο. Στην πραγματικότητα, ενώ η κάθε πλευρά δημιουργούσε ζώνες εντός των οποίων έμοιαζε να τον επιτυγχάνει, καμία δεν το κατάφερε. Τα πιο δραματικά παραδείγματα τέτοιων υποτιθέμενων επιτυχιών, που απεδείχθη αδύνατον να αποφύγουν την πίεση για επιστροφή στην κανονικότητα, ήταν η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, από τη μια, και η κατάρρευση της μαοϊκής Πολιτιστικής Επανάστασης, από την άλλη.

Σημείο καμπής ήταν η παγκόσμια επανάσταση του 1968, που σημαδεύτηκε από τρία χαρακτηριστικά: Ήταν παγκόσμια, καθώς παρόμοια γεγονότα εμφανίστηκαν σε ολόκληρο το κοσμοσύστημα. Όλα τα κινήματα απέρριπταν τόσο την κρατικοκεντρική στρατηγική όσο και τη στρατηγική πολιτισμικού μετασχηματισμού. Η απάντησή τους σε αυτό το δίλημμα, όπως έλεγαν, δεν ήταν διαζευκτική αλλά μάλλον ολότελα απορριπτική.

Εντέλει, η παγκόσμια επανάσταση του 1968 απέτυχε κι αυτή με τη σειρά της. Παρόλα αυτά, οδήγησε στο τέλος της την ηγεμονία του κεντρώου φιλελευθερισμού και τη δυνατότητά του να τιθασεύει τόσο την αριστερά όσο και τη δεξιά, που έτσι είχαν πλέον τη δυνατότητα να επιστρέψουν στον αγώνα ως ανεξάρτητες δυνάμεις.

Αρχικά, φάνηκε να επικρατεί η αναγεννημένη δεξιά. Θεσμοποίησε τη Συναίνεση της Ουάσιγκτον και λάνσαρε το σύνθημα της ΤΙΝΑ («δεν υπάρχει εναλλακτική λύση»). Όμως οι εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες έγιναν τόσο έντονες που η αριστερά ανέκαμψε και περιόρισε τη δυνατότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να διατηρήσουν ή να αποκαταστήσουν την κυριαρχία τους.

Η επιστροφή της αριστεράς σε πρωταγωνιστικό ρόλο, όμως, γρήγορα έφτασε κι αυτή στο τέλος της. Κι έτσι άρχισε μια διαδικασία βίαιων μεταστροφών, χαρακτηριστικό στοιχείο μιας δομικής κρίσης. Σε συνθήκες δομικής κρίσης, η αριστερά οφείλει να ακολουθεί μια πολιτική που να αποβλέπει, βραχυπρόθεσμα, στην κρατική εξουσία, προκειμένου να περιορίσει τις απώλειες του 99% του πληθυσμού και ταυτόχρονα, μεσοπρόθεσμα, να συνεχίζει τον πολιτισμικό μετασχηματισμό όλων.

Αυτοί οι φαινομενικά αντιφατικοί στόχοι είναι ιδιαίτερα προβληματικοί. Ωστόσο, είναι ο μόνος τρόπος για να ακολουθήσει τους ταξικούς αγώνες στα χρόνια της δομικής κρίσης που απομένουν. Αν είμαστε σε θέση να το κάνουμε, μπορούμε να νικήσουμε. Αν όχι, θα χάσουμε.