Η τεχνική της μίμησης

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΟΥΖΗ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΡΑΝΙΩΤΗΣ, Γραβάτα δημοσίας αιδούς, εκδόσεις Κέδρος, σελ. 62

Έχασα το αλφαβητάρι / Της πρώτης δημοτικού // Και τώρα / Που ψάχνω απεγνωσμένα / Να δώσω στην Άννα / Ένα μήλο / Γέρασα από αναμνήσεις // Χωρίς διακοπή / Για διαφημίσεις // Πίνοντας αναψυκτικό light / Και κάνοντας like / Σε τετράστιχα ημερολογίου («Αλφαβητάρι»).

Η μεταστρουκτουραλιστική θεωρία πριμοδότησε την αντίληψη της κειμενικής αποσπασματικότητας. Ο Jacques Derrida προσέγγισε το κείμενο ως σύνολο από χωριστές αναγνωστικές μονάδες, επειδή όσα στοιχεία το συγκροτούν, είτε πρόκειται για λέξεις είτε για μεγαλύτερα τμήματα λόγου, μπορούν να τεθούν σε εισαγωγικά και να αποτελέσουν παραπομπές, με συνέπεια τη μόνιμη απόσπασή τους από τα οικεία συμφραζόμενα. Δηλαδή οι λέξεις, οι φράσεις ή οι εκτενέστερες ενότητες ενός κειμένου μετατρέπονται αυτόματα σε παραπομπές μέσα στα συμφραζόμενα αμέτρητων κειμένων. Στο βιβλίο του Derrida Glas βασικό αντικείμενο εργασίας συνιστά το “mourceau”, το οποίο μεταφράζεται ως «κομμάτι, μπουκιά, απόσπασμα». Η ποιητική του Δημήτρη Κρανιώτη σχετίζεται άμεσα με τα προηγούμενα, καθώς περιλαμβάνει στα χαρακτηριστικά της την παραπεμπτικότητα. Εδώ ο στίχος είναι βραχύς και συμμορφώνεται προς ένα συντακτικό ή ρυθμικό μοτίβο, ώστε παρουσιάζει αυξημένη αυτονομία, ή αλλιώς, αυξημένη τάση απόσπασης από το σώμα του ποιήματος και δυνητικής ενσωμάτωσης σε διαφορετικά συμφραζόμενα. Συνακόλουθα, οι διασκελισμοί από τον ένα στίχο στον επόμενο αντιστοιχούν σε μεγάλες παύσεις. Ειδικότερα για τον ρυθμό, αυτός ενισχύεται από επαναλαμβανόμενες δομές, μουσικές ανακατανομές λέξεων, περιστασιακές ομοιοκαταληξίες και τμήματα όπου το ιαμβικό συνήθως μέτρο υπαγορεύει τον τονισμό.

Ένα επίσης διακριτό γνώρισμα της συλλογής Γραβάτα δημοσίας αιδούς αντιπροσωπεύει η υφολογική μίμηση της κοφτής, αποφθεγματικής ή συνθηματικής γλώσσας στα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας. Χάρη στην τεχνική της μίμησης ο συγκεκριμένος ποιητής αποκτά το δικαίωμα να συγκαταλέγεται στους υποψιασμένους δημιουργούς, οι οποίοι κατανοούν ότι το ζήτημα της αναπαραστατικότητας δεν αφορά πρώτιστα την περιγραφή της πραγματικότητας αλλά την αναπαράσταση του λόγου των μέσων που κατασκευάζουν την πραγματικότητα. Παράλληλα, ο Δημήτρης Κρανιώτης κρατά μία ειρωνική απόσταση από αυτόν τον λόγο. Στη συλλογή προκαλούνται ασυνέχειες στις γραμμές που ενώνουν τα ποιήματα με τους αναγνώστες, γιατί εισάγεται ο υπονομευτικός παράγοντας της επιτεταμένης μεταφορικότητας. Έτσι προκύπτουν ασύμβατοι λεκτικοί συνδυασμοί με παράλογο νόημα που εδραιώνει την πολυσημία. Βέβαια παρατηρείται και ένα αρνητικό επακόλουθο: Μία –μικρή οπωσδήποτε– ομάδα ποιημάτων καταλήγει ερμητική. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι στίχοι αποδεικνύονται κυριολεκτικά εικονοκλαστικοί, όπως στον Γλωσσοκεντρισμό, αφού δεν επιτρέπουν τον σχηματισμό εικόνων.

Από την άλλη, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της συλλογής έγκειται στις προοπτικές της. Ο Michael Heim, στο βιβλίο του Electric Language, εξηγεί ότι η ψηφιακή γραφή μετατρέπει την απομόνωση αυτού που γράφει σε ένα δημόσιο δίκτυο, ώστε το συμβολικό σύστημα του ατόμου αντικαθίσταται από τη σύνδεση με τη συνολική κειμενικότητα των ανθρώπινων εκφράσεων. Δηλαδή σε μεγάλο ποσοστό τώρα αλλά περισσότερο ακόμη στο εξής η ατομική έκφραση θα ανάγεται σε συλλογική και εδώ, στη Γραβάτα δημοσίας αιδούς, εμφανίζονται οι προοπτικές για ένα τέτοιο δημόσιο ύφος. Ο Δημήτρης Κρανιώτης τοποθετείται συνεπώς στον αντίποδα της προσκολλημένης στο παρελθόν πλειονότητας των ελλήνων ομοτέχνων του, χάρη στις τεχνικές της αποσπασματικότητας και της μίμησης τις οποίες χρησιμοποιεί και κυρίως χάρη στον νέο ορίζοντα στον οποίο αποβλέπει.

Ειρήνη Βουρλούμη, Tax man’s shoes, Central Tax Office, από τη σειρά έργων In Waiting, 2012- 18, έγχρωμη φωτογραφία, 78,5 x 90 εκ.