Με αφορμή ένα βιβλίο ή μια σκέψη
Η στήλη που ξεκινάμε σήμερα θα πρέπει να θεωρηθεί συνέχεια και αποτέλεσμα του πρόσφατου αφιερώματος «Θεωρία, Λογοτεχνία, Αριστερά». Δεν έρχεται να υποκαταστήσει ένα μέρος της κριτικής των βιβλίων, των τεχνών και των επιστημών, αλλά, αντίθετα, έρχεται να εντείνει τη σχέση αυτής της δραστηριότητας με το πεδίο των ιδεών και της θεωρίας, δημιουργώντας νέες και μεγαλύτερες απαιτήσεις. Γιατί όταν ο κριτικός λόγος δεν αμφιβάλλει και δεν αναρωτιέται συνεχώς για τον εαυτό του και τις προκείμενές του, παύει να είναι κριτικός, βουλιάζοντας στα λασπόνερα της παροιμιώδους νεοελληνικής ισχυρογνωμοσύνης. Και η ασφαλέστερη οδός απαξίωσης, όλων των πολιτιστικών εκφράσεων, είναι η εξάντληση του λόγου περί αυτών, σε μια επιφανειακή, εφήμερη ανάγνωση, ταυτόσημη με την αγχωτική καταναλωτική συνθήκη.
Αυτή η κατάσταση, που έχω την αίσθηση ότι προϊόντος του χρόνου γενικεύεται, δεν είναι χωρίς συνέπειες. Εδώ, ο δίχως ειρμό και έρμα δημοσιογραφικός λόγος περί τεχνών και ιδεών (έστω κι αν υποδύεται τον «ενημερωμένο» εκλεκτικισμό) συναντά τις όλο και συχνότερες αντι-θεωρητικές κορώνες και τη συνακόλουθη «ψυχολογία» (απότοκο ενός παρηκμασμένου νεο-ρομαντισμού, που συχνά καταλήγει στο λαϊκισμό) και, μαζί με την πανεπιστημιακή διεκπεραιωτική κειμενογραφία (που αποφεύγει συστηματικά τη σύμπλεξή της με τα ενεργά, ιδεολογικά, πολιτικά και θεωρητικά αιτούμενα), δεν συνθέτουν απλώς την ιδανική συνθήκη για το πάρτι των «δυνάμεων της αγοράς», στο πεδίο των τεχνών και των ιδεών, αλλά κι ένα πνευματικό κλίμα, που εν προόδω διαμορφώνει ένα τρομακτικό φάσμα αδράνειας, ευθέως ανταγωνιστικό με ό,τι πιο ενδιαφέρον συμβαίνει στο καλλιτεχνικό και διανοητικό γίγνεσθαι. Γιατί υπάρχουν ολόκληρες περιοχές στη σύγχρονη νεοελληνική τέχνη, εντοπισμένες π.χ. στην ποίηση, στην πεζογραφία, στα εικαστικά, που αισθητικά δεν υπολείπονται από τις αντίστοιχες και πιο προωθημένες εκφάνσεις τους στις μεγάλες χώρες και γλώσσες. Ταυτόχρονα, υπάρχουν αρκετοί εκφραστές, σχεδόν όλων των σύγχρονων θεωρητικών απόψεων, που δεν μεταφέρουν ασμένως τις «αλήθειες» των ρευμάτων απ’ τα οποία εκκινούν, αλλά μετέχουν δημιουργικά στον προβληματισμό τους, αντιστεκόμενοι στην τυραννία του αυτονόητου, αποθέτοντας συνεχώς μικρές μάζες ιδεών που έχουν ως αποτέλεσμα την ανάδυση κάποιων διακριτών νησίδων σύγχρονου στοχασμού μέσα στο αρχιπέλαγος της σκέψης. Δικό μας ζητούμενο είναι η συνάντηση των δύο αυτών τάσεων, για την οποία το έδαφος μιας αριστερής εφημερίδας είναι ίσως το πλέον πρόσφορο και γόνιμο. Γιατί το μείζον αιτούμενο του δημόσιου λόγου είναι η ανάδειξη των διακυβευμάτων του ιστορικού παρόντος.
Κώστας ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου