Τέοντορ Σανίν

Ο καθηγητής Τέοντορ Σανίν (Теодо́р Шани́н), που πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 2020, είχε γεννηθεί στις 29 Οκτωβρίου 1930 στο (τότε πολωνικό, σήμερα λιθουανικό) Βίλνιους. Στην ηλικία των δέκα ετών, το 1941 ακολούθησε την μητέρα του στην εξορία της Σιβηρίας, ως συνέπεια της σύλληψης του πατέρα του από φορείς του σοβιετικού καθεστώτος. Μετά την παροχή χάριτος, ξεκίνησε τις σπουδές του σε διάφορες χώρες, την Παλαιστίνη (όπου πολέμησε στην πλευρά των Ισραηλινών), την Πολωνία και τη Γαλλία, καταλήγοντας στην Αγγλία, όπου το 1970 έλαβε τον διδακτορικό τίτλο του από το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιχαμ (με θέμα την Κυκλική κινητικότητα και την πολιτική συνείδηση των Ρώσων αγροτών, 1910-1925).

Η πανεπιστημιακή σταδιοδρομία του θα τον έφερνε σε επαφή με μια σειρά αγγλικών και αμερικανικών πανεπιστημίων, με κορύφωση τη στελέχωση ακαδημαϊκών θέσεων στη Ρωσία. Το βασικό πεδίο ερευνάς του ήταν οι αγροτικές οικονομίες, μέσα από μια πολυδιάστατη προσέγγιση που συνδύαζε οικονομικές, κοινωνιολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις. Από τα βιβλία του στην αγγλική γλώσσα ξεχωρίζουν το κλασικό Αγρότες και αγροτικές κοινωνίες (Peasants and Peasant Societies, Penguin Books 1971), όπως καθώς και το Η παράξενη τάξη: Πολιτική κοινωνιολογία της αγροτικής τάξης σε μια αναπτυσσόμενη κοινωνία: Ρωσία 1910-1925 (The Awkward class: Political Sociology of Peasantry in a Developing Society: Russia 1910-1925, Clarendon Press 1972). Με τη συλλογή κειμένων Ο όψιμος Marx και η ρωσική τροχιά: Ο Marx και οι περιφέρειες της κεφαλαιοκρατίας (Late Marx and the Russian Road: Marx and the Peripheries of Capitalism, Routledge 1983), ο Σανίν συνέβαλε ουσιαστικά σε μια συζήτηση που περιλάμβανε τόσο ερμηνευτικά ζητήματα από το έργο του όψιμου Marx, όσο και ζητήματα αποτίμησης της δυναμικής της σύγχρονης ιστορίας, αναφορικά με την ενσωμάτωση, την μετεξέλιξη ή τον αφανισμό των αγροτικών κοινωνιών στην επεκτεινόμενη κεφαλαιοκρατική οικονομία.

Μετά την πολιτική μεταβολή στη Ρωσία, ο Σανίν κατάφερε το 1995 να πραγματοποιήσει την ίδρυση της Σχολής Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών της Μόσχας (Московская высшая школа социальных и экономических наук), ενός από τα μεγαλύτερα ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ρωσίας, την προεδρία του οποίου ο Σανίν επρόκειτο να διατηρήσει μέχρι το θάνατό του (εξαιτίας αυτής της ιδιαίτερα στενής σχέσης, η Σχολή έχει πάρει το προσωνύμιο Σανίνκα). Μια από τις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις του έγινε στο Συνέδριο για την επέτειο της Ρωσικής Επανάστασης του 1917, που οργανώθηκε στην Αθήνα το διάστημα 12-14 Απριλίου 2019. Η εισήγηση του Σανίν είχε τίτλο Η Ρωσική Επανάσταση 1902-1922, και αφορούσε – για άλλη μια φορά – τις αντιδράσεις του αγροτικού κόσμου στη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης.

Θ.Γ.