Από το 1821 στο 2012

Επιμέλεια Μάρθα Πύλια

Εκδόσεις Βιβλιόραμα

σελ. 144

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

Άλκης Ρήγος, Το φιλελληνικό κίνημα του τότε και οι αναφορές του στο σήμερα

Μάρθα Πύλια, Κοινωνικός αποκλεισμός και επανάσταση

Αγγελική Κωνσταντακοπούλου, Εκκλησία και Έθνος στα Βαλκάνια. Ιστορική αντινομία ή κοινωνική σύγκρουση;

Δημήτρης Δημηρούλης, Όψεις του «ελληνικού» στην αναζήτηση εθνικής ταυτότητας. Το παράδειγμα της ποίησης (Σολωμός, Ελύτης, Εγγονόπουλος)

Βαγγέλης Τζούκας, Το «Νέο ’21»: Προσλήψεις της Ελληνικής Επανάστασης από το ΕΑΜ

Κώστας Δουζίνας, Απ’ το ’21 στο ’12. Διαδρομές ελευθερίας και αντίστασης

Κώστας Βούλγαρης, Η «εθνική αφήγηση του 1821», η ιστορία της λογοτεχνίας και η αριστερά

Μανόλης Βουρλιώτης, Η επανάσταση στην Κρήτη (1825-1830). Ένα ανέκδοτο χειρόγραφο

Κώστας Χριστόπουλος, Το τέλος της βαυαρικής επιρροής στη νεοελληνική τέχνη

Παναγιώτης Στάθης, Η οθωμανική περίοδος και το Εικοσιένα στον ελληνικό κινηματογράφο

Επίμετρο

Κώστας Βάρναλης, Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική (αποσπάσματα)

Σχέδια του Γιάννη Κολιού

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ανήσυχοι όπως όλοι μας από την κρίση, αλλά αντίθετοι με τις εθνοκεντρικές γενικεύσεις που τη συσκοτίζουν, επιχειρήσαμε, με την ευκαιρία του εορτασμού της 25^ης Μαρτίου, για όγδοη συνεχή χρονιά από τις σελίδες των «Αναγνώσεων», του ενθέτου κριτικής βιβλίου, τεχνών και επιστημών της Κυριακάτικης Αυγής, να προσεγγίσουμε μερικές όψεις της εθνικής μας συγκρότησης και των αναπαραστάσεών της, αξιοποιώντας τις φωνές των πηγών και των προσλήψεων, τις ρωγμές τους και τις πληροφορίες τους, επικαιροποιώντας κάποιες λιγότερο δημοφιλείς αφηγήσεις τους, ανασυνθέτοντας, εν τέλει, άλλες εξίσου συγκεκριμένες, ενδεχόμενες ερμηνείες.

Τα κείμενα που αναδημοσιεύονται εδώ, επιχειρούν να ξαναδιαβάσουν την εθνεγερσία του 1821, μέσα στην τρέχουσα, τραγική συγκυρία του 2012, δηλαδή τη συγκυρία της χρεωκοπίας και των μνημονίων. Όμως, δεν ανιχνεύουν καθησυχαστικές αντιστοιχίες, γιατί αυτό και μόνο θα παραχάρασσε τόσο τη σημερινή όσο και την τότε επαναστατική συγκυρία∙ αλλά και δεν ομνύουν στην κυρίαρχη εθνική αφήγηση, γιατί αυτό και μόνο θα συνιστούσε μια βαθιά καθεστωτική επιλογή, δηλαδή μια απόλυτα παρασιτική διαδικασία. Τα κείμενα που ακολουθούν διακινδυνεύουν, με την αναδιάταξη των επιχειρημάτων και την αξιοποίηση των πρόσφατων επιστημονικών κεκτημένων, να φωτίσουν μερικές ψηφίδες της Ιστορίας, της Ιστορίας της Τέχνης και της Ιστορίας της Λογοτεχνίας, και επομένως, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, και της δικής μας ιδεολογίας, και γιατί όχι και της δικής μας ευθύνης απέναντι στην ιδεολογία και την ιστορία μας.

Σήμερα, που ζούμε μια πρωτοφανή και παράδοξη υποχώρηση των νεωτερικών κεκτημένων, επανέρχεται επιτακτικά η εκ νέου απαίτησή τους. Μετά τις κατακλυσμιαίες ανακατατάξεις που επέβαλε σε παγκόσμια κλίμακα η κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού», μετά δηλαδή τη συνακόλουθη απόλυτη κυριαρχία των αγορών πάνω στους λαούς και στις μέχρι τώρα πειθήνιες ηγεσίες τους, επανέρχεται εκ νέου η απαίτηση για τα ίδια πολιτικά προτάγματα που έθεσε ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός και θεσμοθέτησαν δυο αιώνες διεκδικήσεων. Το γεγονός αυτό αποτελεί τη μόνη, αλλά εξαιρετικά ισχυρή, υπαρξιακή και νοηματική συνάφεια που συνδέει σαν αλυσίδα το τότε με το τώρα.

Μάρθα Πύλια